Pakjesavond: voor de één iets om reikhalzend naar uit te kijken, voor de ander een verschrikking. Wanneer koop je de cadeaus en knutsel je de surprises in elkaar? En hoe verwerk je alle hoogte- en dieptepunten van het afgelopen jaar in een goed en leuk gedicht? Zucht. Als je nog niet gestrest (of is het gestressed?) was, dan word je dat rond 5 december wel. Jammer. Gelukkig is er makkelijk iets aan sinterklaasstress te doen. En wel met het kofschip!

Het kofschip is namelijk een geweldige hulp bij het schrijven. En laat het schrijven van een sinterklaasgedicht nu bij uitstek een super ontspannende bezigheid zijn voor drukke ondernemers.

Zo werkt het zoeken naar rijmwoorden (blauwe sok – smurfenmok / iPad – frietje met) al dikwijls op je lachspieren (ontspanning). Bovendien neem je bij het dichten even bewust de tijd om stil te staan bij wat jij en je dierbaren het afgelopen jaar hebben meegemaakt (reflectie/bezinning)! En wie weet is het schrijven van een sinterklaasgedicht voor een bijzondere klant voor jou wel de ideale manier om aan je pr te werken?

Wat een kwelling, die spelling?

Okay, niet iedereen schrijft even graag. Misschien twijfel je over je talenten op het gebied van spelling en grammatica? Ik merk dagelijks dat veel mensen worstelen met de vraag wanneer een voltooid deelwoord (een werkwoordsvorm die meestal met ge-,be-, ver- of ont- begint) op een ‘t’ of een ‘d’ eindigt. Laat dit je dan niet weerhouden om te gaan dichten. Met de onderstaande tip over het kofschip los je deze veel voorkomende schrijftwijfel namelijk zo op.

Eindigen op een ‘d’, of op een ‘t‘?

De snelste manier om erachter te komen of een voltooid deelwoord een ‘d’ of een ‘t’ krijgt, is om te kijken naar de verleden tijd van het betreffende werkwoord.

• Eindigt dat op ‘de’? Dan gebruik je bij het voltooid deelwoord een ‘d’.
• En eindigt de verleden tijd op ‘te’? Dan krijgt het voltooid deelwoord een ‘t’.

Bijvoorbeeld:

Hele werkwoord	Verleden tijd	Voltooid deelwoord
rijmen	rijmde	gerijmd
ontdekken	ontdekte	ontdekt

Handige schrijftip: gebruik het kofschip

Maar ja, soms weet je niet of je in de verleden tijd ‘de’ of ‘te’ gebruikt. Daarom gebruik ik zelf liever het kofschip. Dat is een superhandig ezelsbruggetje. Hoe het ook al weer werkt?

Zo:

• Kijk waar de stam van een zwak werkwoord op eindigt (stam = hele werkwoord min ‘en’).

• Is de laatste letter van de stam een medeklinker, die voorkomt in het kofschip? Dan eindigt het voltooid deelwoord op een ‘t’.

• Is de laatste letter van de stam een medeklinker die niet in het kofschip staat, of een klinker? Dan eindigt het voltooid deelwoord op een ‘d’.

Bijvoorbeeld:

Hele werkwoord	Stam	Voltooid deelwoord	Toelichting
vissen	viss	gevist	de ‘s’ staat in het kofschip
puffen	puff	gepuft	de ‘f’ staat in het kofschip
verhuizen	verhuiz	verhuisd	de ‘z’ staat niet in het kofschip
stofzuigen	stofzuig	gestofzuigd	de ‘g’ staat niet in het kofschip
maaien	maai	gemaaid	de ‘i’ is een klinker

Dus:

• Eindigt een stam op een ‘t’, ‘k’, ‘f’, ‘s’, ‘c’, h’ of ‘p’? Dan eindigt het voltooid deelwoord op een ‘t’.

• In (bijna) alle andere gevallen eindigt het voltooid deelwoord op een ‘d’.

Schroom overboord, bij een Engels woord

En hoe zit het dan met Engelse woorden zoals stressen en faxen? De afspraak is dat je Engelse woorden net zo vervoegt als Nederlandse woorden. Voor de meeste Engelse woorden kun je dus ook gewoon het kofschip gebruiken.

Bijvoorbeeld:

Hele werkwoord	Stam	Voltooid deelwoord	Toelichting
coachen	coach	gecoacht	de ‘h’ staat in het kofschip
connecten	connect	geconnect	de ’t’ staat in het kofschip
downloaden	download	gedownload	de ‘d’ staat niet in het kofschip
facebooken	facebook	gefacebookt	de ‘k’ staat in het kofschip
linkedinnen	linkedinn	gelinkedind*	de ‘n’ staat niet in het kofschip
scannen	scann	gescand*	de ‘n’ staat niet in het kofschip
stressen	stress	gestrest*	de ‘s’ staat in het kofschip

*Een dubbele medeklinker vervalt als die niet nodig is voor de uitspraak (bron: Onze Taal).

Voor iedere regel geldt, dat die niet altijd telt

Wat is een regel zonder uitzonderingen? Bij het spellen van voltooide deelwoorden van Engelse woorden kun je verschillende aparte gevallen tegenkomen.

• Bijvoorbeeld bij het woord ‘faxen’. De ‘x’ van faxen wordt als ‘ks’ behandelt.         Daarom is het: faxen – fax – gefaxt.
  Je mag het kofschip dus best uitbreiden tot: het ex kofschip, of het sexy fokschaap. Of tot elke andere variant waarin dezelfde medeklinkers voorkomen. Leef je vooral uit.

•  Daarnaast krijgen sommige Engelse werkwoorden een extra ‘e’ voor de ‘d’ of ‘t’.    Dit gebeurt  als die ‘e’ voor de uitspraak nodig is (bijvoorbeeld in de ik-vorm).

Bijvoorbeeld:

Hele werkwoord	Stam	Ik-vorm	Voltooid deelwoord
deleten	delet	ik delete	gedeletet
freelancen	freelanc	ik freelance	gefreelancet
gamen	gam	ik game	gegamed
googlen	googl	ik google	gegoogled
managen	manag	ik manage	gemaneged
sharen	shar	ik share	geshared

• Tot slot zijn er woorden waarbij je altijd goed zit. Bij deze woorden maakt het niet uit of je een ‘d’ en een ‘t’ gebruikt, omdat hierbij verschillende uitspraken mogelijk zijn.

Bijvoorbeeld:

Hele werkwoord	Voltooid deelwoord
bridgen	gebridget/gebridged
leasen	geleast/geleasd
surfen	gesurft/gesurfd

Genoeg gestrest, doe je best

Gun jezelf even dat ontspannende moment en schrijf een sinterklaasgedicht, voor wie dan ook. Met de d’s en t’s komt het nu helemaal goed (ook handig voor als je later weer zakelijke teksten schrijft). Ik wens je veel plezier! Wil je anderen mee laten profiteren van deze schrijftip over het kofschip? Deel hem dan gerust.

Dit blog verscheen eerder op 1001 Ondernemersinzichten.